Thị trường cá tra năm 2022: Vẫn còn đó những bất ổn, khó khăn doanh nghiệp phải tiếp tục đối mặt

Năm 2022 với kỳ vọng xuất khẩu cá tra sẽ mang về kim ngạch 1,7 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2021.

Năm 2021 khép lại với đầy biến động và thách thức do đại dịch COVID-19 gây ra cho ngành cá tra. Trong hoàn cảnh khó khăn đó các doanh nghiệp có thêm nhiều bài học kinh nghiệm, những kinh nghiệm này sẽ giúp họ tự tin đặt kế hoạch cao hơn cho năm 2022 với kỳ vọng xuất khẩu cá tra sẽ mang về kim ngạch 1,7 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2021.

Mặc dù những thách thức của năm 2021 có thể vẫn chưa thể giải được hoàn toàn trong năm 2022, bởi việc nuôi trồng, chế biến vẫn còn đó những bất ổn, khó khăn mà doanh nghiệp phải tiếp tục đối mặt.

Ông Trương Đình Hoè, Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, nếu như năm 2020 ngành cá tra “mắc cạn” vì lệnh phong tỏa tại các thị trường xuất khẩu chủ lực thì năm 2021, từ quý 3, tác động của đại dịch COVID-19 tại Việt Nam đã khiến cả ngành sản xuất, xuất khẩu cá tra khó khăn trăm bề.

Bước sang quý 3, các doanh nghiệp phải chịu tác động nghiêm trọng của đợt dịch lần thứ tư khi phải thực hiện giãn cách xã hội nghiêm ngặt và kéo dài.

Sau đó dịch lây lan nhanh và mạnh tại các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long khiến hoạt động nuôi, chế biến và lưu thông hàng hóa bị gián đoạn, đứt gãy chuỗi sản xuất, toàn bộ các chi phí đầu vào chi phí thức ăn, bao bì, phụ gia, … và chi phí sản xuất “3 tại chỗ” làm tăng đáng kể giá thành nuôi và chế biến. Bên cạnh đó, cước tàu tăng 8-10 lần và các chi phí phát sinh phòng chống dịch bệnh là những chi phí mà doanh nghiệp không thể lường hết được.

Cả quý 3/2021, kim ngạch xuất khẩu cá tra chỉ đạt 295 triệu USD, giảm 21% so với cùng kỳ. Tác động của dịch bệnh không chỉ ảnh hưởng lên hoạt động sản xuất, xuất khẩu trong quý 3/2021 mà tiếp tục ảnh hưởng hết năm khiến kim ngạch xuất khẩu cá tra năm 2021 ước đạt 1,54 tỷ USD.

Nhập khẩu cá tra vào thị trường Trung Quốc liên tục sụt giảm mạnh từ quý 3/2021 và kéo dài trong những tháng cuối năm.

Song, theo dự báo của Tổng thư ký VASEP, Trung Quốc có thể vẫn là thị trường nhập khẩu lớn nhất của cá tra trong năm 2022, nhưng sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng bởi chính sách “Zero covid”, các địa phương nước này ngày càng siết chặt việc kiểm soát hàng nhập khẩu cả biên mậu lẫn chính ngạch.

Hệ quả là hàng biên mậu liên tục đóng mở đầy bấp bênh trong khi xuất khẩu chính ngạch lại gánh khó khăn do việc các tàu feeder vào Trung Quốc qua Hồng Kông bị tạm ngừng; việc tìm được container cho hàng xuất chính ngạch tùy thuộc quan hệ với hãng tàu, đại lý và giá cước với đủ loại phụ phí tăng chóng mặt.

Nhà nhập khẩu cũng gặp nhiều khó khăn khi quy định nhập khẩu mới làm chi phí phát sinh ở cảng đến nhiều hơn, và hàng cần đưa vào kho lạnh kiểm COVID trước khi được lưu thông khiến thời gian kéo dài. Ước tính chi phí cho 01 lô hàng nhập khẩu cao gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.

Các nhà hàng Trung Quốc cũng không còn hồ hởi tiếp nhận cá tra như trước mà đang xem xét thay cá tra với các lựa chọn cá nội địa. Các rào cản thương mại và hàng rào kỹ thuật từ việc kiểm soát COVID tạo tâm lý dè dặt cho việc phát triển thêm “menu” cá tra tại các nhà hàng.

Trong năm 2022, thị trường châu Âu khó có thể tăng trưởng đột biến do chưa thấy được các kết quả thoát dịch bền vững. Bên cạnh đó nhiều thị trường không chịu nỗi mức giá tăng của cá tra từ áp lực cước vận chuyển tăng vọt gấp 10 lần.

Định kiến cá tra là loại cá thịt trắng rẻ tiền làm người tiêu dùng chưa sẵn sàng trả cho mức giá tăng của cá tra. Ngay cả Anh, thị trường có sự tăng trưởng mạnh mẽ năm 2020 đã sụt giảm 23% trong năm 2021 nên cần có thời gian để rà soát nhu cầu của thị trường.

Năm 2021 được xem là năm thành công của cá tra tại thị trường Mỹ khi giữ được mức tăng trưởng cao cả về lượng và giá xuất khẩu.

Đó là nhờ thị trường Mỹ hồi phục nhanh chóng ngay sau khi chính quyền mở cửa; người dân quay lại cuộc sống và trở lại thói quen trước dịch như ăn ở nhà hàng, du lịch… Tình hình tắc nghẽn của chuỗi logictics trước dịch làm tồn cầu cá tra của thị trường Mỹ trong 6 tháng cuối năm 2021 tăng đáng kể. Nhờ vậy, kim ngạch thị trường Mỹ tăng vọt trong nửa cuối năm 2021.

Trong khi đó, ở Việt Nam, khả năng cung ứng lại giảm do các nhà máy hoặc đóng cửa hoặc giảm mạnh công suất do sản xuất “3-4 tại chỗ”. Tuy nhiên, việc thiếu cục bộ này dự kiến sẽ khai thông trong năm 2022 khi các nhà máy quay lại hoạt động bình thường.

Dự kiến năm 2022, xuất khẩu đi thị trường Mỹ sẽ ổn định và khó có sự tăng trưởng đột biến như năm 2021.

Mexico, Brazil, Colombia, Nga và Ai Cập là các thị trường có thể được kỳ vọng tăng trưởng trở lại trong năm 2022, và có thể bù đắp phần nào cho sự sụt giảm của thị trường Trung Quốc và Châu Âu.

Dự báo này đến từ kết quả xuất khẩu cá tra trong mùa dịch năm 2021 với mức tăng trưởng 2 con số, từ 44-84%, và tổng thị phần của 5 thị trường nàychiếm đến 16,3% về kim ngạch xuất khẩu của ngành cá tra trong 11 tháng năm 2021.

Giá thức ăn duy trì mức cao và tăng liên tục làm giá thành cá tra gia tăng đáng kể. Thêm vào đó, giá con giống cao và tỷ lệ sống thấp do thời tiết là áp lực lớn cho người nuôi cá. Việc thả giống giảm mạnh trong quý 3/2021 cũng như thời tiết lạnh trong quý 4/2021 dự kiến ảnh hưởng mạnh đến nguồn cung nguyên liệu trong năm 2022. Dự báo sản lượng cá nuôi sẽ đạt tương đương năm 2021.

Trong khi người nuôi đối mặt với chi phí tăng thì giá xuất khẩu cá tra lại gặp khó trăm bề từ yếu tố thị trường, cước vận chuyển và hàng rào kiểm soát dịch.

“Giải pháp phát triển nuôi cá tra cho năm 2022 đòi hỏi việc linh hoạt đối phó với ảnh hưởng của dịch COVID-19 duy trì sản xuất; tập trung nâng cao chất lượng để đáp ứng nhu cầu khắt khe của thị trường.

Kiến nghị Chính phủ có sự can thiệp sâu và hiệu quả hơn nữa đến vấn đề cước phí vận tải quốc tế để tránh đứt gãy xuất khẩu, giúp doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch sản xuất xuất khẩu năm 2022.

Bức tranh thị trường đang sáng dần lên, hy vọng sẽ giúp ngành cá tra khởi sắc hơn trong năm 2022 với sự nỗ lực thích ứng của doanh nghiệp cùng cơ chế quyết sách hỗ trợ và linh hoạt của Chính phủ, các cơ quan quản lý nhà nước. Với sự lạc quan đó, năm 2022, kỳ vọng các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sẽ mang về kim ngạch 1,7 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2021”, Tổng Thư ký VASEP kỳ vọng.