– Trung Quốc là thị trường xuất khẩu rau quả chính của Việt Nam, tuy nhiên theo các doanh nghiệp “làm ăn với thị trường này có rất nhiều rủi ro”. Vì vậy, RCEP được nhiều doanh nghiệp kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội cũng như “an toàn” hơn.
Năm 2020, xuất khẩurau quả ước đạt 3,26 tỷ USD, giảm 12,7% so với năm 2019. Năm 2020, ngành hàng rau quả của Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn, do đại dịch Covid-19 tác động trực tiếp tới đời sống, kinh tế, xã hội, làm đứt gãy các chuỗi cung ứng toàn cầu và gây ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất và hoạt động xuất, nhập khẩu, tiêu thụ tại nhiều thị trường.
Xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc đang có xu hướng giảm
Theo Tổng cục Hải Quan Việt Nam, năm 2020 mặt hàng rau quả xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 1,83 tỷ USD giảm mạnh tới 27% so với 2,5 tỷ USD của năm 2019. Xuất khẩu hàng rau quả sang Trung Quốc giảm mạnh là do ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19 và đưa ra những quy định nghiêm ngặt hơn về truy xuất nguồn gốc sản phẩm, vệ sinh an toàn thực phẩm.
Nếu năm 2016 kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt 2,5 tỷ USD, trong đó thị trường Trung Quốc chiếm đến 70,7% thị phần với giá trị là 1,76 tỷ USD.
Năm 2017, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 3,514 tỷ USD, tăng 42,5% so với năm 2016, trong đó, thị trường Trung Quốc chiếm 75,6% thị phần, đạt hơn 2,65 tỷ USD.
Năm 2018, xuất khẩu rau quả của cả nước tiếp tục tăng trưởng đạt hơn 3,8 tỷ USD, tăng 8,8% so với 2017, riêng thị trường Trung Quốc chiếm 70,1% thị phần, đạt hơn 2,8 tỷ USD, tăng 7,69% so với năm 2017.
Năm 2019, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đạt 3,75 tỷ USD, giảm 1,5% so với năm 2018, riêng thị trường Trung Quốc chiếm 64,8% thị phần, tương đương 2,43 tỷ USD, giảm 12,7% so với năm 2018.
Trong năm 2020, trị giá xuất khẩu hàng rau quả tới thị trường Trung Quốc vẫn chiếm tỷ trọng lớn, nhưng giảm mạnh so với năm 2019, và năm 2021 có thể tiếp tục sụt giảm, bởi theo một doanh nghiệp chuyên xuất khẩu rau quả thị trường Trung Quốc cho biết, trong năm 2021 Trung Quốc siết chặt xuất khẩu chính ngạch bằng việc tiến hành nghiêm việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng mã QR code và cấm xuất khẩu tiểu ngạch.
Với mức sống của người dân Trung Quốc được nâng cao, người tiêu dùng ngày càng đề cao chất lượng, tính an toàn của nông sản, thực phẩm. Trung Quốc vẫn là thị trường có sức mua lớn và là điểm đến lớn nhất đối với hàng rau quả của Việt Nam. Để đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường này, các doanh nghiệp cần phải nâng cao chất lượng sản phẩm hàng rau quả và đáp ứng đúng các tiêu chuẩn mà phía Trung Quốc yêu cầu.
RCEP có “kéo” tăng được kim ngạch xuất khẩu rau quả sang thị trường Trung Quốc?
Hiện nay, quy mộ sản xuất rau quả của Việt Nam tuy lớn nhưng còn rất manh múng, chưa sản xuất tập trung với quy mô lớn nên việc áp dụng truy xuất nguồn gốc đối với từng hộ nông dân là rất khó khăn và tốn kém. Sản xuất rau quả an toàn theo hướng VietGap hay GlobalGap còn khá khiêm tốn tính chỉ chiếm khoảng 10 – 15%/ tổng diện tích trồng trọt nên doanh nghiệp gặp khó khăn trong huy động lượng hàng lớn đạt tiêu chuẩn thực hiện các đơn hợp đồng xuất khẩu.
Đặc biệt, khi tham gia RCEP cả Việt Nam và Trung Quốc điều mở cửa thị trường cho nhau cũng như 13 quốc gia còn lại tham gia hiệp định. RCEP được cho là mở ra cơ hội cho hàng rau quả có thế mạnh của Việt Nam sẽ rộng đường vào thị trường tỷ dân của Trung Quốc. Và theo lộ trình RCEP, Trung Quốc sẽ xóa bỏ 90,7% thuế quan cho Việt Nam, còn Việt Nam sẽ xóa bỏ 85,6% thuế quan cho Trung Quốc. Nhưng trong hiệp định RCEP này cũng có Thái Lan là nước có nhiều mặt hàng rau quả cạnh tranh chính với Việt Nam.
Dừa là 1 trong 10 loại quả tươi đang được phép xuất khẩu chính ngạch qua Trung Quốc
Hiện Trung Quốc đã mở cửa cho 10 loại rau quả chính ngạch của Việt Nam, cơ quan của hai bên đang đàm phán mở cửa thêm mặt hàng là sầu riêng, khoai lang, bưởi, chanh leo, bơ, na, roi, dừa, thảo quả và dứa. Khi có RCEP việc đàm phán mở cửa thị trường sẽ thuận lợi hơn trước đây.
Tuy nhiên, theo ông Lý Minh Hùng, Giám đốc HTX Thanh Bình ở huyện Trảng Bom (Đồng Nai), theo kinh nghiệm thực tế của HTX thì xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc có hai trở ngại lớn, đó là mặt bằng giá nông sản rất bấp bênh, tăng giảm thất thường và do thương nhân Trung Quốc quyết định khi nào cần thì họ đẩy giá lên rất cao để gom hàng, còn không cần thì đè giá giảm mạnh và hầu như không nhập hàng.
Thứ hai là phương thức thanh toán của thương nhân Trung Quốc là nhận hàng rồi mới thanh toán bằng tiền mặt và chia ra nhiều đợt chứ không mở L/C. Đây là văn hóa thương mại của họ nên rất rủi ro cho doanh nghiệp xuất khẩu. Để tránh rủi ro, HTX đã giảm tối đa xuất khẩu hàng hóa sang thị trường này. Vì vậy, trong tương lai gần, xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc sẽ khó có tăng trưởng mạnh trở lại như trước.
Hiện nay, hầu hết các vùng nguyên liệu lớn đều có sự hiện diện của thương lái Trung Quốc, họ mở các điểm thu mua nông sản và sơ chế đóng gói tại những vùng trồng chính tại Việt Nam. Thương lái Trung Quốc khi chi phối được thị trường thì họ sẽ chi phối được giá thu mua với nông dân. Ví dụ giá chuối tại Trảng Bom, tuần trước chỉ 7.500 đồng/kg sang tuần này tăng lên 12.000 đồng/kg nhưng giá này không ổn định, khi đủ hàng sẽ tụt xuống dưới 7.500 đồng/kg có thể chỉ còn 3.500 hoặc 4.000 đ/kg.
Tuy nhiên, ông Hùng hy vọng với những điều khoản và những cam kết trong RCEP sẽ giúp doanh nghiệp xuất khẩu giảm bớt rủi ro khi làm ăn ở thị trường Trung Quốc.
DUY KHANG
Nguồn: bizlive.vn