Kiến nghị Thủ tướng phương án xuất khẩu gạo tháng 5

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu gạo trong quý I/2020 đạt 1,52 triệu tấn. Hạn ngach được phép xuất khẩu trong tháng 4/2020 là 400.000 tấn và được bổ sung 100 ngàn tấn tạm ứng trước theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng. Tuy nhiên, tới ngày 24/4/2020, xuất khẩu gạo chỉ mới đạt có 149.214,59 tấn.

Căn cứ năng lực thông quan của hệ thống cửa khẩu quốc tế hiện nay, dự kiến xuất khẩu gạo trong tháng 4 sẽ dao động khoảng 300.000 đến 350.000 tấn. Như vậy, tính từ đầu năm đến hết tháng 4/2020, xuất khẩu gạo ước đạt tối đa sẽ là 1,87 – 1,9 triệu tấn.

Với tổng lượng gạo có thể xuất khẩu là 3,2 triệu tấn (tính cả lượng gối đầu từ năm 2019 chuyển sang khoảng 200.000 tấn), sau khi trừ đi lượng gạo dự kiến xuất khẩu trong tháng 4/2020, lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu là khoảng 1,3 triệu tấn.

Tổng hợp các ý kiến từ địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp, đoàn kiểm tra liên ngành cho biết, các ý kiến đều chung nhận định tình hình an ninh lương thực vào thời điểm này không còn là vấn đề đáng lo ngại như thời điểm cuối tháng 3. Theo đó, các tỉnh và các doanh nghiệp thống nhất kiến nghị cho tăng thêm lượng hạn ngạch xuất khẩu trong tháng 5 (từ 600 – 650.000 tấn), hoặc cho phép xuất khẩu gạo trở lại bình thường theo Nghị định số 107/2018/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, không áp dụng hạn ngạch.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đề nghị có biện pháp giải phóng nhanh lượng gạo đang tồn tại các cảng do không đăng ký được tờ khai xuất khẩu gạo theo hạn ngạch, đồng thời đẩy nhanh tốc độ thông quan mặt hàng gạo để giảm thiểu chi phí lưu kho, lưu bãi, lưu tàu cho thương nhân.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, vụ Đông Xuân năm 2020 đã chính thức đạt được sản lượng thóc gạo như dự báo. Lượng gạo hàng hóa có thể xuất khẩu là 3,2 triệu tấn (tính cả lượng gạo gối đầu từ năm trước chuyển qua). Vụ Hè Thu sản lượng ước đạt 11 triệu tấn thóc, trong đó vùng đồng bằng sông Cửu Long ước đạt 8,7 triệu tấn (đến nay đã xuống giống được 0,7 triệu ha). Dự kiến, lượng gạo hàng hóa của vụ Hè Thu có thể xuất khẩu là khoảng 2,3 đến 2,4 triệu tấn.

Với tổng lượng gạo có thể xuất khẩu khoảng 3,2 triệu tấn, sau khi trừ đi lượng gạo dự kiến xuất khẩu trong tháng 4/2020, lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu trong thời gian từ đầu tháng 5 tới giữa tháng 6 (thời điểm vụ Hè Thu thu hoạch rộ) là khoảng 1,3 triệu tấn (chưa tính lượng gạo hàng hóa được bổ sung từ thu hoạch sớm tại một số vùng trong nửa cuối tháng năm dự kiến khoảng 100 nghìn ha).

Cùng với đó là năng lực thông quan của các cảng, cửa khẩu quốc tế hiện nay chưa khi nào xuất khẩu được 700 nghìn tấn gạo/tháng. Như vậy, kể cả trong trường hợp tháng 5 xuất khẩu được 700 nghìn tấn, vẫn còn tồn ít nhất là 600.000 tấn trong nửa đầu tháng 6, trước khi được bổ sung nguồn cung từ vụ Hè Thu thu hoạch rộ. Đây là điểm khác biệt cơ bản về cung – cầu gạo so với thời điểm cuối tháng 3/2020.

Căn cứ vào bối cảnh trong nước và nước ngoài, xét mục tiêu giãn tiến độ xuất khẩu gạo để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia trong thời điểm khó khăn nhất đã đạt được, trên cơ sở các số liệu mới nhất về cung, cầu gạo trong nước trước khi bước vào vụ Hè Thu, Bộ Công Thương và các bộ, ngành thống nhất kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, cụ thể:

Kể từ ngày 01/5/2020 dừng cơ chế điều hành xuất khẩu gạo quy định tại văn bản số 2827/VPCP-KTTH ngày 10/4/2020, và cho phép hoạt động xuất khẩu gạo được trở lại bình thường, tiếp tục thực hiện theo quy định tại Nghị định số 107 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo.

Tuy nhiên, để duy trì đảm bảo an ninh lương thực trong trạng thái bình thường mới hiện nay, thực hiện hiệu quả mục tiêu điều hành xuất khẩu gạo tại Nghị định 107, Bộ Công Thương kiến nghị tiếp tục thực hiện một số biện pháp hỗ trợ sau đây:

Tiếp tục thực hiện nghiêm việc chỉ xuất khẩu gạo qua cửa khẩu quốc tế (đường bộ, đường sắt, đường biển, đường thủy, đường hàng không).

Ban chỉ đạo ban 389 Quốc gia, Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng hải quan, Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng Biên phòng, Bộ Công Thương chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra giám sát chặt chẽ để phòng ngừa xử lý hành vi buôn lậu gạo qua biên giới.

Các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo nghiêm túc tuân thủ quy định tại Điều 12 của Nghị định 107 về việc thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% số lượng gạo mà thương nhân đã xuất khẩu trong 6 tháng trước đó.

Hiện Bộ Công Thương đã tổng hợp báo cáo, xin ý kiến cuối cùng của các cơ quan Bộ, ngành liên quan để trình Thủ tướng Chính phủ quyết định.